In 2018 is het 73 jaar geleden, dat WO II eindigde. Wij herdenken elke 4 mei de doden die in WO II gevallen zijn: soldaten, verzetshelden, joden. Dat herdenken doen we overigens pas sinds 1961. Er zijn na 73 jaar bijna geen mensen meer, die de oorlog zelf nog hebben meegemaakt. De beleving van WO II vervaagt. De geleerde lessen worden niet meer gevoeld door de 4e en 5e generatie en niet door geïmmigreerde Nederlanders. Vijftien tafelaars spraken afgelopen vrijdag over het nut en de noodzaak van herdenken op 4 mei.
Elk jaar opnieuw ontstaat er weer discussie of die dodenherdenking misschien anders moet. Moeten we ook anderen herdenken? Uit andere latere oorlogen zoals Indonesië? Libanon? Afghanistan? Verdronken vluchtelingen op de Middellandse Zee? Herdenken we alleen de ‘goeien’? Of wordt het tijd om ook degenen te herdenken, die aan de andere kant van het gelijk stonden?Wordt het een waarschuwing tot welk onrecht vreemdelingenhaat en nationalisme kunnen leiden? Waarbij beide zijden verliezen?Moeten we terug naar een ‘pure’ herdenking van de gevallenen uit WO II, zoals het comité 4-5 mei wil? Of proberen we oprecht alle Nederlanders er bij te betrekken?
De tafelaars spraken over het nut en de noodzaak van herdenken op 4 mei. Weinig mensen twijfelen eigenlijk over het nut van gedenken op zich. Het is belangrijk om te herdenken. Vrede is immers niet vanzelfsprekend. 5 mei is de viering van mensenrechten, van de rechtsstaat, het signaleren van onderdrukking, bewustwording van processen van uitsluiting, terwijl juist verbinding noodzaak is. Het is belangrijk na te denken over conflicten. De herdenking van 4 mei is in die zin een opmaat naar 5 mei. Sommigen betrekken zelfs de viering van Koningsdag er bij. Deze 3 dagen creëren verbinding, Vieringen voldoen aan de natuurlijke behoefte van mensen om betekenis te zoeken. De herdenking en viering van 4 en 5 mei zijn als het ware rituelen, die mensen verbinden. Te vergelijken met de verbinding die wordt gevoeld als het Nederlands elftal speelt.
Maar wie gedenk je nu op 4 mei? Niet alleen soldaten en burgers die slachtoffer waren in WO II. Sinds 1961 worden slachtoffers van alle conflicten waarin Nederland was betrokken, officieel herdacht. De politionele acties in Indië zijn daarbij pijnlijk. Logisch dat naast dienstplichtigen, die ‘gedwongen’ daaraan deelnamen, ook hun slachtoffers in Indië worden herdacht? Discussies over welke groepen moeten worden herdacht op 4 mei zijn nuttig. Het laat je nadenken over conflicten. Stel de rechtvaardigheid van interventies aan de orde maar altijd met respect voor mensen. Het kan een roep zijn om aandacht voor vergeten groepen. Maar het is goed te bedenken, dat mensen soms verkeerde keuzes maken om respectabele motieven. Goed of kwaad hoeft niet eenduidig te zijn. Als je zelf in Bosnië of Afghanistan hebt gevochten, dan denk je er op dat moment niet veel over na, of je een rechtvaardige strijd voert. Daar denk je pas achteraf over na.
Misschien is het goed om herdenken op 4 mei persoonlijk te maken. Herdenk niet het conflict maar herdenk op 4 mei mensen. Herdenk die mensen, waaraan jij behoefte hebt. Het kan je opa zijn die omkwam in WO II, het kunnen je maten zijn in Libanon, verdronken vluchtelingen uit Syrië, maar ook je moeder die afgelopen jaar overleed.
